लेख : एक झोका, चुके काळजाचा ठोका! – नागपंचमीच्या उंचच उंच जाणाऱ्या झोका…(लेखक – धोंडप्पा नंदे, संपादक – गावगाथा)
नागपंचमी विशेष
नागपंचमीला ग्रामिण भागात झोक्यांचे वेगळे महत्व…मात्र आता डेरेदार वृक्ष आणि त्याखाली असणारे झोके झुले बाई झुला, माझा झुले बाई झुला म्हणत उंच झोका घेण्याची परंपरा अन् त्याभोवती पिंगा घालणाऱ्या मित्र – मैत्रिणी हे चित्र बदलले आहे. वृक्षतोडीचे लोन वाढत गेल्याने झाडांअभावी झोके जेसीबी मशिनला बांधण्याची वेळ आली आहे. हाच धागा पकडत तो फोटो सोशल मिडीयावर व्हायरल झाला आहे. त्यावर अजुनही वेळ गेली नाही. झाडे लावा, झाडे जगवाचा संदेश दिला आहे.
श्रावण महीना हा भारतीय संस्कृती धार्मिक व्रत वैकल्यांसाठी महत्वाचा त्यात महाराष्ट्रातील शेतकरी वर्गात श्रावणातला पहिला सण म्हणुन नागपंचमीचे वेगळे महत्व आहे. या दिवशी महिला वर्गात वारुळाची पुजा केल्यानंतर सर्व मैत्रिणी गावातील वड, पिंपळ, लिंब अशी डेरेदार झाड शोधायची अन् त्यावर जाड दोराचा (नाडा) झोका बांधत दिवसभर झोका खेळायच्या. यात कुणाचा झोका कीती उंचावर जायचा याच्या स्पर्धा देखील रंगायच्या. त्या निमित्तानं झोक्यावर आधारीत महिला वर्ग गाणे म्हणायच्या. त्यामुळे ऐक वेगळी अनुभुती निर्माण झाल्याचे चित्र असायचे. परंतु आता परिस्थिती बदलली आहे. गाव गाड्याचा अविभाज्य असणारी डेरेदार वृक्ष कालौघात गडप झाली आहे.
आजच्या नव्या पिढीला झाडाला झोका बांधून खेळणे ही संकल्पना काल्पनिक वाटू लागली. अर्थात याला कारण त्यांनी झोका गॅलरीत, खिडक्यांच्या ग्रीलला असा बघितला. तेव्हा आपल्या सणांच्या पारंपरिकतेचे संर्वधन करणे गरजेचे आहे. झाडाच्या झोक्याची सर नाही आणि मजा पण नाही.
